Başlığı okuyup da "Aman canım! İngilizcenin de milliyeti olur muymuş?" demeyin. Çünkü olur. İngilizce öğrenmeye başladığınızda size öğretilen İngilizce büyük bir olasılıkla İngiliz İngilizcesi (British English) olacaktır. Ancak göz önünde bulundurulması lüzumen nokta İngiliz ve Amerikan İngilizcesi (American English) arasında küçük nüanslar bulunduğudur.
Aslında bu küçük değişikliklere belki de sözlükleri karıştırırken pek birçoğumuzun sıkça rastlarız. Mesela kelimelerin yanısıra BrE ya da AmE (BrE-British English, AmE-American English) kısaltmaları yer alır ve BrE ya da AmE karşılıkları da yazılır.
Aşağıda iki lehçe arasındaki değişikliklere birtakım misaller bulabilirsiniz:
1. İngiliz İngilizcesinde sonuna ek gelen kelimelerin sonundaki sessiz harf çift kullanılır: travel – travelling, traveller
Amerikan İngilizcesinde ise birtakım durumlarda sonda tespit edilen sessiz harf çift kullanılmaz:
traveling – traveler
2. look/seem/appear (görünmek), feel(hissetmek), sound (gibi görünmek) fillerinden sonra İngiliz İngilizcesinde direk isim gelir:
She looks a pretty girl. – Tatlı bir kız gibi görünüyor.
Amerikan İngilizcesinde yukarıdaki fiillerin sonrasında isim istikbalse “to be” yada “like” kullanılır.
She looks to be a pretty girl. – Tatlı bir kız gibi görünüyor.
3. “Shall” ve “will” İngiliz İngilizcesinde öznenin ben bulunduğu hallerde istikbal süreyi belirtmek amacıyla kullanılır.
I will/shall join them. (Onlara katılacağım.)
Oysaki Amerikan İngilizcesinde “shall”’in istikbal vakit amacıyla kullanıldığına pek rastlanmaz.
4. Yakın vakitte gerçekleşmiş durumları anlatmak amacıyla İngiliz İngilizcesinde present perfect tense kullanılır:
I have just got home. (Eve daha şimdi geldim.)
Aynı haller amacıyla Amerikan İngilizcesinde past tense de kullanılabilir.
I have just got home.
I just got home. (Eve daha şimdi geldim.)
5. “get” fiilinin işlemiş süreyi Amerikan İngilizcesinde “gotten” olarak kullanılır.
He has gotten her wrong. (Onu hatalı anladı.)
6. İngiliz İngilizcesinde lüzum yok ifadesi amacıyla don’t need to’nun yanısıra needn’t da süregelen olarak kullanılır.
You needn’t worry. (Endişe etmene lüzum yok)
7. Grup isimleri İngiliz İngilizcesinde hem tekil hem çoğul yardımcı fiil alır.
The team is/are in the field. (Takım sahada.)
Amerikan İngilizcesinde ise sadece tekil yardımcı fiil alır.
8. Weekend (haftasonu) sözcüğü ile İngiliz İngilizcesinde at edatı kullanılır. Amerikan İngilizcesinde “at” edatı yerine birtakım durumlarda “on” edatı da kullanılmaktadır.
Let’s meet on/at the weekend. (Haftasonunda buluşalım.)
9. Yüz ve üzeri sayıları ifade etmek amacıyla İngiliz İngilizcesinde and (ve) kullanılır. Amerikan İngilizcesinde ise and kullanılmayabilir.
There were four hundred and fifty soldiers.
10. Tariherin ifadesi değişiklik gösterir.
İngiliz İngilizcesinde: 17 January, the seventeenth of January, January the seventeenth.
Amerikan İngilizcesinde: January 17, January seventeenth.
11. Sahiplik belirten have/has soru ve olumsuz cümlelerdeki kullanımında:
İngiliz İngilizcesinde birtakım durumlarda got ile beraber birtakım durumlarda do/does yardımcı fiileri ile beraber kullanılır.
They haven’t got a car. (onların bir arabası yok).
They don’t have a car.
Amerikan İngilizcesinde sadece do/does ile kullanılır.
12. İngiliz İngilizcesinde müzik makinalarının başında “the” kullanılır. Ancak Amerikan İngilizcesinde bu tür bir mecburilik yoktur.
She can’t play the piano. (Piyano çalamıyor.)
13. Aşağıdaki fiillerin işlemiş durumları İngiliz İngilizcesinde iki şekilde, Amerikan İngilizcesinde ise süregelen olarak derli toplu (-ed) durumları ile kullanılmaktadır.
Burn burnt / burned : yakmak
Dream dreamt / dreamed : düşlemek
Lean leant / leaned : yana yatırmak, dayanmak
Learn learnt / learned : öğrenmek
Smell smelt / smelled : kokmak, koklamak
Spell spelt /spelled : hecelemek
Spill spilt / spilled : dökmek
Spoil spoilt / spoiled : şımartmak, yıkmak
14. İngiliz İngilizcesinde sonu –our olan kelimeler, Amerikan İngilizcesinde –or ile biter.
Colour Color Renk
Flavour Flavor Tat, lezzet
Honour Honor Onur
15. İngiliz İngilizcesinde –se ile biten birtakım kelimeler Amerikan İngilizcesinde –ze ile sonlanır.
Analyse Analyze Analiz etmek
Criticise Criticize Eleştirmek
Memorise Memorize Ezberlemek
16. Başka misaller:
İngiliz Amerikan
Jewellery Jewelry Mücevher
Bye law Byelaw Kanunen
Pyjamas Pajamas Pijama
Plough Plow Çift sürmek
Programme Program Program
Tyre Tire Lastik
Yukarıda sıraladığımız misallerin dışında her iki lehçe de günlük kullanımda kendi ülkeleri ortamında dahi değişiklikler göstermektedir. Amerika’da okullarda öğretilen İngilizce ile günlük hayatta sarfedilen İngilizce arasında sayılamaz değişiklikler vardır.
Ülkemizde okullarda öğretilen İngilizce İngiliz İngilizcesine ideal olarak düzenlenmiş olsa da, Hollywood sinema sektörünün ve müzik piyasanın süregelenlığı yardımıyla Amerikan İngilizcesi telaffuzu bütün dünyada daha aşina olunan daha basit anlaşılan bir telaffuz durumuna gelmiştir.
